|
Clean air / ריינע לופֿט
ריינע לופֿט איז די טעג שווער צו געפֿינען צוליב דער לופֿט־פֿאַרפּעסטיקונג, אַ געמיש אין דער לופֿט פֿון סאָלידע טיילעכלעך און גאַזן. די אָ טיילעכלעך שטאַמען פֿון פֿאָסילן־ברענוואַרג, אויטאָ־עמיסיעס, כעמיקאַליעס פֿון פֿאַבריקן, שטויב, און רויך פֿון וואַלד־שׂרפֿות, צווישן אַנדערע. דער אָזאָן שפּילט אַ הויפּטראָלע אין דער שטאָטישער לופֿט־פֿאַרפּעסטיקונג וווּ סע דערפֿירט צון אַ טשאַדנעפּל. מע רעקאָמענדירט אַז ווען דער לופֿטאינדעקס דערגרייכט אַ (פּאָטענציעל) שעדלעכן ניוואָ פֿון איבער 001, אויב נישט נאָך העכער, זאָל מען זיך באַניצן מיט אַ לופֿט-פֿילטרירער, און אָדער טראָגן אַ מאַסקע אָדער בכלל נישט אַרויסגיין אין דרויסן.
[RÉYNE LÚFT IZ DÍ TEG ShVÉR TSU GEFÍNEN TSULÍB DER LÚFT-FARPÉSTIKUNG, A GEMÍSh IN DER LÚFT FUN SOLÍDE TÉYLEKhLEKh UN GÁZN. DÍ O TÉYLEKhLEKh ShTÁMEN FUN FOSÍLN-BRÉNVARG, ÓYTO-EMÍSYES, KhEMIKÁLYES FUN FABRÍKN, ShTÓYB UN RÓYKh FUN VÁLD-SRÉYFES, TSVIShN ÁNDERE. DER OZÓN ShPILT A HÓYPTROLE IN DER ShTÓTIShER LÚFT-FARPÉSTIKUNG VU SE DERFÍRT TSUN A TShÁDNEPL. ME REKOMENDÍRT AZ VEN DER LÚFTINDEKS DERGRÉYKhT A (POTENTSYÉL) ShÉDLEKhN NIVÓ FUN ÍBER HÚNDERT, OYB NIShT NÓKh HÉKhER, ZOL MEN NÍTSN A LÚFT-FILTRÍRER, UN ÓDER TROGN A MÁSKE ÓDER BIKhLÁL NIShT ARÓYSGEYN IN DRÓYSN.]
Clean air is hard to find these days because of air pollution, a mixture of solid particles and gases in the air. These particles come from fossil fuels, car emissions, chemicals from factories, dust, and smoke from wildfires, among others. Ozone is a major part of air pollution in cities, where it causes smog. It’s recommended that when the Air Quality Index reaches a (potentially) harmful level of at least 100, if not higher, one should use an air filter, and either wear a mask or not go outside at all.
air filter: דער לופֿט-פֿילטרירער, ־ס; דער לופֿטפֿילטער, ־ס
[DER LÚFT-FILTRÍRER, -S; DER LÚFTFILTER, -S]
air pollution: די לופֿט־פֿאַרפּעסטיקונג
[DI LÚFT-FARPÉSTIKUNG]
Air Quality Index: דער לופֿטאינדעקס
[DER LÚFTINDEKS]
fossil fuels: (דאָס פֿאָסילן־ברענװאַרג (קאָל׳
[DOS FOSÍLN-BRÉNVARG (coll.)]
carbon monoxide: (דער קױלנשטאָף־אָקסיד; דער טשאַד(גאַז
[DER KÓYLNShTOF-OKSÍD; DER TShÁD(GAZ)]
ozone: דער אָזאָן
[DER OZÓN]
harmful: שעדלעך; שאַטיק; אומגעזונט
[ShÉDLEKh; ShÁTIK; ÚMGEZÚNT]
hazy: נעפּלדיק; טומאַניק; פֿאַרנעפּלט
[NÉPLDIK; TUMÁNIK; FARNÉPLT]
emission: די עמיסיע, ־ס; דער אַרױסלאָז
[DI EMÍSYE, -S; DER ARÓYSLOZ]
particles/particulate matter: (טיילעכלעך (ל״ר
[TÉYLEKhLEKh (pl.)]
pollutant: דער פֿאַרפּעסטיקער, ־ס; דער פֿאַרשמוצער, ־ס; דער פֿאַרברודיקער, ־ס
[DER FARPÉSTIKER, -S; DER FARShMÚTSER, -S; DER FARBRÚDIKER, -S]
smog: דער טשאַדנעפּל
[DER TShÁDNEPL]
wildfire: דאָס/דער װילדפֿײַער, ־ן; די װאַלד־שׂרפֿה, ־ות
[DOS/DER VÍLDFAYER, -N; DI VALD-SRÉYFE, -S]
Photo: The Brooklyn Bridge through wildfire smoke,
seen from the League for Yiddish office at midday, 6/7/2023 - Rosza Daniel Lang/Levitsky
| 
